Son yıllarda bilim adamlarının dikkati cep telefonu şebekeleri ve internet gibi merkezi ağlardan daha çok, özel amaçlı ağlara (ad hoc) yani acil durumlarda devreye giren merkezi olmayan, mevcut hücresel şebekeyi kullanmadan birbirleriyle haberleşebilen cep telefonlarının kendi aralarında oluşturabilecekleri ad hoc ve tehlikeli alanlarda çalışan cihazlar ve sensörler için oluşturulmuş anlık ağlara yönelmiş durumda. Özel amaçlı ağlar, var olan ve kendini göstermeyen problemleri ve de karmaşık matematiksel modelleri nedeniyle oldukça ilgi çekiyor.

İnternette veri trafiğine özel amaçlı cihazlar ve routerlar (yönlendici) yön ve karar verirken, herhangi bir trafik tıkanıklığında internet servis sağlayıcısı trafiğini yeniden düzenlemek için routerlara yeniden yön vermek durumunda kalıyor.

Hücresel şebekelerde (cep telefonu şebekesi), aralarında bir sokak mesafe bile bulunan iki kişi arasındaki telefon görüşmesi sırasında gerçekleşen veri iletişimi kişiler arasında olmak yerine, baz istasyonları aracılığı ile gerçekleştirilmektedir. Baz istasyonu, kimin kime hangi sesi ve veriyi göndereceğine karar vermektedir. Yani baz istasyonu herşeyi hesaplayarak herkesin ne yapması gerektiğine karar veren araçtır.

Özel amaçlı bir ağda (ad hoc) ise, baz istasyonları veya ağı gözlemleyerek gerektiğinde müdahale eden bir denetim mekanizması yoktur. Örneğin bir volkanı gözlemleyen sistemde, volkan aktif hale geçtiğinde öncelikle bir sinyal, haberleşme alanında ne kadar aktif sensör olup olmadığını belirlemek için devreye girer. Ardından bütün aktif sensörler, birlikte ortak bir görevi yerine getirmek için bir araya gelirler.

Özel amaçları ağların diğer bir genel özelliği ise sürekli değişken olmalarıdır. Ağ içindeki bazı sensörler fiziksel nedenler ve aksaklıklardan ötürü kesintiye uğrasa bile, geriye kalanlar düşük band genişliği ile yola devam edebilirler.

Ad hoc ağlar için en önemli handikap enerjidir. Zor koşullarda çok uzun süreler çalışabilecek sensörlerden müteşekkil özel amaçlı ağların birbirleri arasında gerekli iletişimi sürekli bir şekilde sağlayabilmeleri için ve ağdaki sensörlerden birkaçının bozulup geri kalanın kesintisiz yola devam edebilmeleri için güç kaynakları ve verimli enerji yönetimi en önemli halledilmesi gereken ve sürekli bir şekilde geliştirilmesi gereken ana gerekliliklerden biridir. Bu tür ağlardaki hem fiziksel hem de haberleşmenin düzgün gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan düzgün bir enerji ve güç sistematiğidir. Sensörlerin birbirleri arasındaki iletişimi düzenleyecek olan haberleşme protokolü bile buna göre ayarlanmak durumundadır.

Akıllı el bilgisayarlarının ve mobil cihazların daha da gelişmesi beraberinde bu cihazların birbirleri arasında, mevcut hücresel şebekeye ihtiyaç duymadan nasıl bir ad hoc ağı kurabilecekleri şu sıralar en ilgi çeken araştırma konularından biri halini aldı. Örneğin doğal bir felaketin ardından çöken mobil iletişim sonucu birbirleriyle iletişime geçemeyen insanlar, ellerindeki cihazların birbirleriyle irtibat kurma yeteneklerini kullanarak, cihazlar arası özel amaçlı bir ağ oluşturmaları gayet tabi sağlanabilir. Hücresel veya internet tabanlı bir ağdan bağımsız olarak kendi aralarında bir ad hoc ağı kurabilen cihazlar, birbirleri arasında büyük miktarlarda veri transferini, var olan ağlardan bağımsız olarak ta gerçekleştirebilirler.

Haberleşme namına herşeyin çöktüğü bir anda, mobil cihazların kendi içlerinde devreye girebilecek özel bir ağ,  herşeyi değiştirebilir. Bu konuda neler yapılabileceği konusunda özelliği cihaz üreticilerinin daha cesaretli olması ve yeniliklere açık olması gerekmektedir. Örneği Apple’ın gelecekte üreteceği yeni nesil iPhone’un kendi içinde birer baz istasyonu gibi davranabileceği konusunda bir duyum da var. Eğer bu veya benzeri gelişmeler yaşanırsa, mobil iletişim pazarının da başka şekillerde evrileceği kaçınılmaz bir gerçektir.

*Yeni Nesil Özel Amaçlı Ağlar (Ad Hoc Networks), Erişim Tarihi: 25.04.2016, http://www.e-siber.com/teknoloji/yeni-nesil-ozel-amacli-aglar-ad-hoc-networks/